Jezelf door de rouw heen schommelen
Door Elmar Kuiper
Tsead Bruinja’s elfde bundel is tweetalig en soepel vertaald door hemzelf. Hij dicht deze keer niet veel over zichzelf. Wat drijft de ander lijkt het motto te zijn. De eerste afdeling, in de kou een vriend vinden, opgedragen aan karmelietenpater Titus (Anno Sjoerd) Brandsma, begint abstract: ‘het bed opmaken/de nachthuur opzeggen// een opstand aanvuren/de rand weghalen’. Een alwetende verteller doet verslag, maar het is de vraag of hier een vrijgevochten persoon spreekt: ‘de huid willen verlaten/omdat ze te ruim zit.’ Het is al een voldongen feit: ‘in je eigen wond wonen/je eigen bloed nuttigen.’
In het geslaagde gedicht 'Ze schopten anno sjoerd en ze schopten titus' schrijft Bruinja ernstig over zojuist genoemde pater en doet hij scherp verslag van het leed dat mensen elkaar berokkenen: ‘in een brillendoos onder zijn oksel/ bewaarde hij de hostie waar het hele kamp/ mee gezegend werd.’ Zo laat hij zien dat de pater een moedige, gedreven persoonlijkheid is. Het is onbedoeld komisch eigenlijk, maar de evocatieve kracht van deze regels is groot.
De haas uit Bruinja’s eerdere werk duikt weer op in dienst en de schrijver vraagt zich bescheiden af; ‘of die haas nu niet eens/ echt dood mag’. Het schrijven zelf neemt in de tweede afdeling een prominente plaats in: ‘iedere dag schrijf ik/ over het gestolde bloed.’ In het voortreffelijke ik hoorde maar niet schetst hij een apathisch, lethargische toestand, waar de ander steeds actie onderneemt; ‘en ik in het bos achterbleef’. Even snoeft hij: ‘straks duik ik met bijl en zaag in het wak.’ Meteen erna is het over en uit, trekt hij de conclusie; ‘ik hoorde maar niet van jou.’
In voorlopig land, afdeling drie, gaat de handrem er voorzichtig af. Soms raak ik Bruinja dan kwijt, zoals in weerom-los-nog eens, als hij woorden dropt, te druk en fragmentarisch schakelt tussen zichzelf en de ander. Hij flapt er ook fraaie regels uit: ‘schommel jezelf door de rouw heen/ maak een koprol door de spijt’. In de vierde afdeling is er geen houden meer aan, als sake sakelijk de ik-persoon, nota bene op eigen verzoek, met een f herder bewerkt.
Aparte karakters als De Amsterdammer, Jopie, Jan en Klaske bevolken de vijfde en laatste afdeling. De personages lijken rond te dwalen in een surrealistische soapfilm of wonderlijk sprookje. Het loopt trouwens slecht met Klaske af: ‘er was blauwe drek/ en paling die tussen de stenen/ vandaan kroop.’ Aan Bruinja zijn kapstok hangen bijzondere gedichten.
Bron: Dagblad van het Noorden, 9-2-2018
Troch de rou hinne touterje
Door Elmar Kuiper
Tsead Bruinja syn alfde bondel, is in twatalige. Hy dichtet diskear net in soad oer himsels. Wat driuwt de oar liket it motto te wêzen. It earste skift yn de kjeld in freon fine, opdroegen oan karmelitepater Titus (Anno Sjoerd) Brandsma, set abstrakt útein: ‘it bêd opmeitsje/ de nachthier opsizze// in opstân oan-fjurje/de râne fuorthelje’. In alwittende ferteller docht ferslach mar it is de fraach oft hjir in frijfochten persoan oan it wurd is: ‘it fel ferlitte wolle/omdat it te rûm sit.’ It liket al in útmakke saak te wêzen: ‘yn dyn eigen wûne wenje/ it eigen bloed beplúzje.’
Yn it slagge fers se skopten anno sjoerd en se skopten titus skriuwt Bruinja mei ynmoed oer niisneamde pater en docht er skerp ferslach fan it leed dat minsken inoar oandogge: ‘yn in brilledoaze ûnder syn oksel/bewarre er de hosty dêr’t it hiele kamp/mei segene waard.’ Sa lit er sjen út hokker (geef) hout de pater snien is. It is ûnbedoeld komysk eins, mar de evokative krêft fan sokke rigels is grut.
De hazze, út Bruinja syn eardere wurk dûkt wer op yn tsjinst en de skriuwer freget him beskieden ôf ‘oft dy hazze no netris echt dea kin’. It skriuwen sels nimt yn it twadde skift in prominint plak yn: ‘alle dagen skriuw ik/ oer it stjurre bloed.’ Yn it treflike ik hearde mar net sketst er in apatysk, letargyske tastân, dêr’t de oar hieltyd aksje ûndernimt ‘en ik yn ’e bosk achterbleau’. Even snijt er op: ‘aansens dûk ik mei bile en seage yn it wek.’ Fuort dêrnei is it oer en út, lûkt er de konklúzje: ‘ik hearde mar net fan dy.’
Yn foarlopich lân (skift trije) giet de hânrem der foarsichtich ôf. Soms reitsje ik Bruinja dan kwyt, lykas yn werom-los-nochris, at er wurden dropt, te drok en fragmintarysk skeakelet tusken himsels en de oar. Hy flapt der ek fraaie rigels út: ‘touterje dy troch de rou hinne/kopketommelje troch de spyt’. Yn it fjirde skift is der gjin hâlden mear oan, at sake sakelijk de ik persoan, nota bene op eigen fersyk, mei in f herder bewurket.
Aparte karakters as De Amsterdammer, Jopie, Jan en Klaske befolke it fyfde en lêste skift. De personaazjes lykje om te doarmjen yn in surrealistyske soapfilm of nuver-)aardich mearke. It rint trouwens net goed mei Klaske ôf: ‘der wie blauwe drek/en iel dy’t tusken de stiennen/ wei krûpte.’ Oan Bruinja syn kapstôk hingje bysûndere gedichten.
Bron: Leeuwarder Courant, 9-2-2018
Hingje net alle klean op deselde kapstôk / Hang niet alle kleren aan dezelfde kapstok
Friese gedichten + Nederlandse vertalingen
108 pagina's / paperpack
ISBN: 978 94 92176 73 8
Prijs: € 18,50
Het boek is o.a. te bestellen via: http://websjop.afuk.nl/
Ontwerp: Monique Vogelsang - www.moniquevogelsang.nl
