Tsead Bruinja

Bazige woorden - gedicht

 

BAZIGE WOORDEN

wanneer de tijd bazige woorden begint te gebruiken
het kalfje in de mestgoot een koe geworden is
en de slager voor de deur staat
als de mand met wat ik genomen heb en gekregen
omgeschopt wordt en de wijn mij niet meer smaakt
kruip dan bij me onder de dekens en zeg
als mijn lichaam geen alarm meer slaat 
omdat het een groot alarm geworden is
de buurjongetjes het huis uit zijn en langskomen
met hun kinderen die we vertellen over een tijd
die hun vaders zich niet meer voor de geest kunnen halen
verhalen die kacheltjes voor ons waren 
kruip dan bij mij onder de dekens en zeg
als de derde kat van diezelfde buren onder de grond gaat
alle bandleden van mijn favoriete groepen
ergens anders aan de slag moeten
er nieuwe planken in de vloeren 
van paradiso en perdu gelegd worden
mijn zweet verdampt is
wanneer je met fotoalbums op de rand van het bed zit
mijn hand over je nek uit je dunne grijze haar valt
wanneer ik nog een keer trots beweer
dat ik het verdomd heb om te geloven
terwijl ik weglaat hoe ik 's avonds in mijn ledikant
heb gebeden dat mijn moeder die ene nacht
gehaald zou worden en gehaald werd
kruip dan bij me onder de dekens en zeg
het was allemaal waar
en het is allemaal niet waar
we komen eraan

Dit is het negende gedicht in 'Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden'. Net als het gedicht van gisteren werd het geschreven voor de het Jiddisch Festival dat op 2014 te Leeuwarden werd gehouden. Het maakte deel uit van een middagprogramma waarop Elmar Kuiper, Sytse Jansma, Grytsje Schaaf en ik nieuw werk voorlazen dat was geïnspireerd door Jiddische kinder- of wiegeliedjes. Die liedjes werden ook gezongen.

Het kalfje in de mestgoot verwijst naar een Fries wiegeliedje.

Suze nane poppe
't kealtsje leit yn 'e groppe.
Heit en mem sa fier fan hûs,
dy kinne wy net beroppe.

Stil maar, wiegenkindje.
Het kalfje ligt in de mestgoot.
Vader en moeder zo ver van huis
horen ons niet roepen.

Op de website Vier Seizoenen wordt er mooi verteld over dat liedje en de wrede ondertoon: "Deze wiegeliederen werden in vroegere tijden meestal gezongen door de huisslavinnen. Die stonden niet altijd even vriendelijk tegenover het kind en de moeder. Er zijn ook wiegeliedjes waarin de moeder als lelijkerd wordt benoemd."

Ook dit gedicht werd in oorspronkelijk in het Fries geschreven. Sinds mijn vorige bundel 'Stofsûgersjongers / Stofzuigerzangers' loopt dat iets meer door elkaar heen. Daarin zitten misschien ook wel een of twee gedichten die oorspronkelijk in het Nederlands zijn geschreven.

Het leek me aardig om nu eens eerst het Fries te laten horen en daarna het Nederlands. Hieronder het origineel.

BAZIGE WURDEN

as de tiid bazige wurden begjint te brûken
it kealtsje yn `e groppe in ko wurden is
en de slachter by de doar stiet

as de koer mei wat ik naam ha en krige omskopt wurdt
en de wyn my net mear smakket
krûp dan by my ûnder de tekkens en sis

as myn lichem gjin alarm mear slacht
omdat it ien grut alarm wurden is
de buorjonkjes it hûs út binne
en delkomme mei harren bern
dy't we fertelle oer de tiid
dy't harren heiten har net mear yn it sin bringe kinne
ferhalen dy't kacheltsjes foar ús wienen
de lêste jierren

krûp dan by my ûnder de tekkens
en sis

as de buorlju harren tredde kat ûnder de grûn giet
alle bandleden fan myn leafste groepen earne oars emploai fûn ha
der nije planken yn 'e flier fan paradiso en perdu lein wurde 
myn swit ferdampt is

asto mei de fotoalbums op de râne fan it bêd sitst
en myn hân oer dyn nekke út dyn lange grize hier falt
as ik noch ein kear grutsk bewear dat ik it ferdomd ha om te leauen
wylst ik fuortlit hoe't ik bid ha jûns yn it ledikant
dat ús mem dy iene nacht helle wurde soe
en helle waard

krûp dan my my ûnder de tekkens
en sis

it wie allegear wier en it is allegearre net wier
jou dy del

wy komme der oan

Nest van zou en had nest van nu - gedicht

 

NEST VAN ZOU EN HAD NEST VAN NU

ik had het anders moeten doen
ik had meer moeten denken aan het moment
dat wij weer uitgeteld naast elkaar 
dat wij uitgeteld naast elkaar langzaam
weer elkaars handen zochten
dat jij mijn hand optilde en opschoof
van tussen je benen naar je lies
dat we aan niets konden denken
ik zou het anders moeten doen

ik had meer moeten denken
aan van die hete zomerdagen 
dat jij de trap opkwam
en naar mij lachte

aan het dunne laken
de hoes van het dekbed
zonder dekbed
dat we na de tijd
van ons af schopten

maar ik denk er nu aan
ik neem het nu mee

ik schiet de eksternesten
uit de bomen

om ons huis heen

Dit is het achtste gedicht in 'Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden' (Cossee, sept. 2015). Het werd geschreven in juni 2013 toen ik met zangeres Lucette van den Berg werkte aan een voorstelling getiteld 'Vos iz geblibn / Wat is der oerbleaun / Wat is er overgebleven' die we op 30 april tijdens het Jiddisch Festival in Tresoar te Leeuwarden hebben gespeeld.

 
Opname van een lied dat Van den Berg later zong tijdens het festival

De tekst over dit programma: " Jiddische liederen en Friese gedichten komen samen in een zinderende performance van zangeres Lucette van den Berg en dichter Tsead Bruinja die afgelopen zomer gedichten en muziek hebben uitgewisseld over 'wat er overgebleven is van de liefde', over 'het grote verlangen' en over 'uitgeteld naast elkaar liggen en langzaam elkaars handen weer opzoeken'. Deze verkenning van de passie en de wanhoop zal muzikaal worden ondersteund door gitarist Erik Poorterman. Laat uw 'arme hart, rikketikken en hunkeren' terwijl u luistert naar een unieke ontmoeting van twee tongen en drie paar handen."

Gitte Brugman exposeerde tijdens het festival werk dat o.a. werd geïnspireerd door dit gedicht http://gittebrugman.blogspot.nl/2014/04/had-ik-maar.html

Het origineel dat in het Fries geschreven werd, plaats ik hieronder. De opmaak is iets anders en er zit minstens één regel extra in, waar ik uiteindelijk in de Nederlandse versie niet tevreden over was. 'dan dat no dêr't gjin doe / fan te meitsjen falt' ('dan dat nu waar geen toen van te maken valt').

NÊST FAN SOE EN HIE NÊST FAN NO

ik soe it oars dwaan moatte

ik hie mear tinke moatten
oan it momint dat wy wer
útteld neist inoar

dat wy útteld neist inoar
starich wer nei inoars hannen
sochten

datsto myn hân optildest
en opskodest

fan tusken dyn skonken
nei ien fan dyn ljisken

dat wy oan neat oars tinke koenen
dan dat no dêr't gjin doe
fan te meitsjen falt

ik soe it oars dwaan moatte

ik hie mear tinke moatten
oan fan dy hite simmerdagen

datsto de trep opkaamst
en nei my lakest

oan it tinne lekken
de hoes fan it dekbêd
sûnder dekbêd

dat wy nei de tiid
fan ús ôf skopten

mar ik tink der no oan
ik nim it no mei

ik sjit de eksternêsten
út `e beammen

om ús hûs hinne

 

Meer over Lucette van den Berg op www.lucettevandenberg.nl/

Tijdens de Uitmarkt op 1 september 2013 te Leeuwarden gaven we een voorproefje van het programma. Henk van der Veer schreef een verslag over die dag en stuurde mij onderstaande foto's.

De vuurtoren van het licht de contouren - gedicht

DE VUURTOREN VAN HET LICHT DE CONTOUREN

                    voor tsjêbbe hettinga

jij bent mijn wad nog niet over
en ik ben nog niet op jouw eiland
maar als ik jouw kant wel op kan komen
wil ik dat je in de keuken staat
in je ene hand het mes en in de andere
een tomaat brood peper en olie
jij bent mijn wad nog niet over
en ik ben nog niet bij jouw tent

sas wilde nog met je te schaatsen
en ik wilde nog eens horen hoe je de friese verslaggever
die er apart voor naar rotterdam was gekomen
nee verkocht omdat ze te lui waren geweest
je werk te lezen

jouw rug rechter dan de mijne

jij bent mijn wad nog niet over
en ik sta nog niet naast je klapstoel
de blikjes bier doe ik alvast in een zak
hang ze aan een boom in de sloot

ik wil jouw kant wel even opkomen
geef mij het nummer van je kamer
en waarschuw ze maar daar
dat we dit keer langskomen 
om veel meer dan een visje
om meer dan van het licht
de contouren

Dit is het zevende gedicht in 'Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden' (Cossee, sept. 2015). Het werd geschreven om voorgedragen te worden tijdens de uitvaartdienst van de Friese dichter Tsjêbbe Hettinga (www.sirkwy.nl/).

Op 14 maart 2013, de dag van de uitvaart, maakte ik de volgende blogtekst over deze tekst: "Er waren eens twee Friezen, één Groninger en één Drent, te weten Tsjêbbe Hettinga, Tsead Bruinja, Jan Veldman en Erik Harteveld. Drie van die vier liepen op 23 februari 2005 vroeg op de middag langs de besneeuwde duinen van Schiermonnikoog toen ze muzikant en toneelschrijver Jan Veldman tegenkwamen, die als vroege vogel het strand alweer gezien had en terugging naar het dorp op blikjes bier te kopen tegen de nachtelijke dorst. We waren op het eiland in het kader van het festival www.schrijversomdenoord.nl/ en ik was er ook als schouder en dichtergeleidehond voor Tsjêbbe.

Na een lange dag van voordrachten, maaltijden en drinkgelagen in Hotel van der Werf, klonk om één uur de laatste ronde. Tsjêbbe logeerde in Hotel van der Werf, terwijl Veldman, Bruinja en Harteveld nog door de koude terug moesten naar hun pension buiten het dorp.

 
fragment uit de documentaire van Pieter Verhoeff uit 2006 uitgezonden tijdens Zomergasten van de VPRO

Toen de bar eenmaal gesloten was, vroeg Tsjêbbe voorzichtig naar de blikjes bier. Die waren helaas nog steeds in het pension, dus ik moest hem teleurstellen."

Het gedicht werd oorspronkelijk in het Fries geschreven, maar paste beter in de komende Nederlandstalige bundel dan in de volgende Friese die zal bestaan uit een lang verhaal. In de voordracht lees ik daarom na de vertaling ook het Friese origineel voor dat ik ook hieronder plaats. De opmaak van de vertaling is anders dan die van het origineel omdat ik in een bundel de gedichten liever op één pagina zie.

DE FJOERTOER FAN IT LJOCHT DE KONTOUREN

do bist myn waad noch net oer
en ik bin noch net op dyn eilân

mar at ik dyn kant al opkomme kin
wol ik datst yn de keuken stiest

yn dyn iene hân it knyft
en yn de oare in tomaat

bôle piper en oalje

do bist myn waad noch net oer
en ik bin noch net by dyn tinte

sas woe noch mei dy te riden
en ik woe nochris hearre

hoest de omrop dy't apart derfoar 
nei rotterdam kaam wie

nee ferkochtest
omdat se te sleau west hienen
dyn wurk te lêzen

dyn rêch rjochter
as mines

do bist myn waad noch net oer
en ik stean noch net neist dyn klapstoel

de blikjes bier
doch ik alfêst yn in pûde
hingje se oan in beam
yn de sleat

ik wol dy kant wol efkes opkomme
jou my it nûmer fan dyn keamer

en warskôgje se mar dêr
dat we dit kear delkomme
om folle mear
as in fiskje

om mear as fan it ljocht
de kontoeren

Voor meer over Tsjêbbe Hettinga:

www.sirkwy.nl/titel/530#.VRfYG_msUxJ

www.poetryinternationalweb.net/pi/site/p…-Hettinga (Engelstalig)

www.reinjanmulder.nl/2013/03/bij-de…n-it-fertriet/ (Mooi in memoriam door Reinjan Mulder)

Mijn Eigen Problemen - Column Leeuwarder Courant, 27-3-2015

In de poëzie word je gewantrouwd als je uitspraken doet over de wereld van de politiek. Je wordt in recensies al snel beschouwd als een naïeve romantische wereldverbeteraar of erger. Maar de politiek staat niet los van de wereld en verdient onze interesse, ook in de kunst. Wanneer je een gedicht schrijft over de gruwelijkheden die IS veroorzaakt, wil dat niet meteen zeggen dat je gelooft dat er geen enkele keel meer doorgesneden zal worden na publicatie van je meesterwerk. Als dichter hoef je de problemen niet op te lossen, maar je kunt ze wel in een nieuwe context plaatsen en zo je betrokkenheid laten zien.

Op weblog De Contrabas werden de jonge dichter Frank Keizer en zijn generatiegenoten gekscherend omgedoopt tot de ‘Nieuwe Politieken’. De gevestigde orde leek Keizer & Co kwalijk te nemen dat ze hun engagement gebruikten om te verhullen dat ze geen eigen toon hadden. Keizer die wel degelijke een eigen toon heeft (en daar ook nog eens interessant over schrijft op zijn blog), publiceerde onlangs zijn tweede bundel Mijn eigen problemen bij de kleine uitgeverij Stanza.

Stanza is een uitgeverij die op meer serieuze aandacht van de literaire instituten zou mogen rekenen. Directeur Ton van ’t Hof maakte daar een goede grap over. Hij plakte in een filmpje over de nominaties voor de VSB-poëzieprijs het logo van de Bezige Bij op zijn eigen Stanza-bundel en vroeg de kijker vervolgens of die bundel daardoor meer kans zou maken op een nominatie.

 

In Mijn eigen problemen lijkt Keizer afstand te nemen van het label ‘politiek dichter’, maar hij ontkomt er niet helemaal aan, bijvoorbeeld wanneer hij schrijft over soldaat Pieter. Keizer meent iets te herkennen in de woede van de soldaat die “uit solidariteit” met hem het land wil verdedigen. Hij noemt de “passie van jonge jongens” als Pieter “fascistisch”. Het is woede die hij zou willen “mobiliseren / in de richting van iets anders”. In welke richting blijft helaas onduidelijk. Daar gaat het in dit gedicht en in deze bundel ook niet om. Het gaat eerder om de verandering die een persoon ondergaat, ontroerend vormgegeven in de regel “jongen die ik was, ontgroeide en weer werd.”

want onder normale omstandigheden
raakte ik onthecht, niet echt
want ik was eerder bevestigd
aan de voorstelling van mijzelf
en kende Pieter nog niet,
zestien jaar,
nu vierentwintig, die bij het leger wilde,
het land verdedigen (er zijn geen echte mannen
meer, alleen nog maar humanitair werk)
uit solidariteit met mij
en ik verneuk mezelf
om dichterbij hem te komen
het proletariaat is niet links
en de passie van jonge jongens
fascistisch
ik wilde (waande me een intellectueel)
die woede mobiliseren
in de richting van iets anders
jongen die ik was, ontgroeide en weer werd
en op hem lijkt
nu ben je een duister geheim
uit de voorstad
voor mij een Fredric Jameson zijn de affecten zwak
maar voor anderen?
abstracte ontevredenheid, kwetsbaarheid die totaal is

© Frank Keizer

Misschien wilde Keizer zijn woede richten op de wereld die hem heeft teleurgesteld en die ‘hersteld’ dient te worden, maar wanneer hij zich probeert voor te stellen hoe een herstelde wereld eruitziet, denkt hij “aan zakken chips en het nationale sentiment / waarvan ik eet en ik eet / tot ik misselijk word”.

Is er dan geen hoop voor de jonge man die zich suf feest in een wereld die doodgewoon is geworden, “verarmd en geschramd”? Toch wel. Ook al  concludeert  de dichter dat hij niet in dit land past, hij past wel “in de onbeholpenheid / van liefde, die verandert”. Of die conclusie hoopgevend is, daar ben ik nog niet over uit, maar van de diepgang van deze zevenentwintigjarige dichter en zijn eigen problemen ben ik diep onder de indruk. 

Mijn Eigen Problemen
Frank Keizer
Uitgeverij Stanza
Softcover - 30 blz
ISBN 9789490401214
Prijs €9,95

De bundel is te bestellen via:

http://www.stanza-cru-tungsten.nl/

Weblog Frank Keizer: https://frankkeizer.wordpress.com/

Een van de interessante webhonken van Keizer & Co: http://samplekanon.com/

Dit is een herschreven versie van de column die in de Leeuwarder Courant verscheen op 27-3-2015 - http://www.lc.nl/

Echt - gedicht

 
ECHT

wij weten niet waar we aan beginnen als we beginnen
verbazen ons over wat er uit de verhuisdozen komt
willen niet weten waar we aan beginnen

het karton bewaren we achter een kast in de gang
uitgevouwen dieven van de nacht mogen ze meenemen
vuilnismannen niet

denken te menen waar we aan beginnen
kunnen niet weten waar we mee thuiskomen
of waar we het achterlaten

spreken ergens te laat af het niet meer te doen
en stoppen het te doen
het is een druppel op een lauwwarme plaat
die niet sist maar langzaam verdampt
we verdwijnen tussen de randen

je herinnert je niet alleen de mooie dingen
je herinnert je het verkrampte gezicht de woede ziekte
vermoeidheid het vergelen

wij weten niet waar we aan beginnen
moeten kiezen en kibbelen over wat er mee
of naar de kringloop gaat
gaan aan elkaar voorbij 
voegen gezichten toe aan de carrousel
beginnen opnieuw

menen het dan pas echt

Dit is het zesde gedicht in Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden (Cossee, sept. 2015). Het werd geschreven voor het tijdschrift Tirade (nr. 454) dat op 1 mei 2014 verscheen. Centraal stonden "nieuwe liefdesgedichten en vertaalde liefdespoëzie".

Meer over dat nummer op www.tirade.nu/

Voor het beeld van de "caroussel" ben ik dank verschuldigd aan de schrijvers van de serie 'Friends'. Ik meen dat Chandler daarin iets zegt over alle vrouwen war hij wel 'iets' voor voelt en die hij zich op eenzame momenten met de handen onder de dekens voor zijn geestesoog haalt.

De afbeelding bij de opname is afkomstig van raipun.deviantart.com. De kunstenares is Christiane Vleugels -christianevleugels.com/

Verfilmd - gedicht

 

VERFILMD

ze gaan ons leven niet verfilmen
niet hoe we tegen een bal trapten 
of bij onze moeder op schoot zaten
niet hoe we liefde weg lieten glippen
of hoe we een nieuwe vlam wonnen 
ze gaan ons leven niet verfilmen 
niet hoe we ons afzetten tegen
onwillig jonge moeders uitzwaaiden 
of hoe we diepte leerden vinden
en samen leerden graven 
verminkte harten maken slechte scheppen
ze gaan ons leven niet verfilmen
niet hoe we kinderen vasthouden
en wat ze bij ons losmaken
ondeugend balancerend
op de grenzen van een vriendschap
maar wij kunnen veel hebben
zijn omarmd en weggeduwd
en we staan hier nog steeds
ze gaan met ons leven niets doen
maar wij werken eraan
er is veel over ons te vertellen
genoeg voor een film een boek
of iets summiers als een straatnaam
en niets van dat alles zou uit kunnen drukken wie we waren
in de harten van onze moeders vaders broers zussen 
vrienden en buren waarin de bal nog rolt 
de schoot warm is de deur open
niet op maar achter hun gezicht moet je kijken
dat is wat ze ook proberen bij jou te doen

 

Dit is het vijfde gedicht in Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden (Cossee, sept. 2015). Ik schreef het voor de verjaardag van een goede vriend die ik leerde kennen via mijn buren. Hij komt daar een paar keer per week op de koffie en ik schuif dan aan. We zijn beide dol op hun twee jonge zoons (en hun ouders) die we vanaf hun geboorte kennen. Wij hebben beide geen kinderen en dat is totaal geen probleem, maar het is prachtig om die twee op te zien groeien en even mooi om dat met een vriend te delen. We hebben goeie gesprekken, onzingesprekken en gaan regelmatig samen naar de film, waarbij we het liefst kiezen voor superheldenfilms of sience fiction. Onze vriendschap is 3D.

Ik geef je het woord - gedicht

IK GEEF JE HET WOORD

een man luistert naar de vogels
maar dan net iets langer dan jij en ik
hij neemt het gezang op
en rekent uit hoeveel sneller
het hart van de vogel klopt

hij luistert naar de vogels
hij luistert naar de mens
hij neemt de tijd
en vertraagt
de opname

de vogel zingt nu laag en langzaam
de opgenomen vogel heeft de hartslag
van een mens

en de mens zingt de trage vogel na
rustig loopt hij het bos in met een luidspreker
en een opnameapparaat

hij voert de snelheid van de opgenomen mens op
totdat zijn hart net zo snel klopt

hij wacht

en de vogel antwoordt
de vogel heeft hem verstaan

dat vertelde een vriend me
ik heb hem verstaan

Dit is het vierde gedicht in de bundel 'Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden' (Cossee, sept. 2015).

Van 2008 t/m 2013 schreef ik gedichten voor het EO radioprogramma 'Dit is de dag' dat op weekdagen werd uitgezonden op Radio 1. Later kwam daar 'Dit is de zondag' bij, waarbij er in plaats van meerdere gasten uit het nieuws, één gast centraal stond. Voordeel van het schrijven voor die uitzendingen was dat je meer tijd had. Bij 'Dit is dag' moest je het gedicht binnen een uur of twee schrijven. Bij 'Dit is de zondag' had je vaak zo rond de vijf dagen de tijd.

Op 10 juni 2012 was schrijfster Mariët Meester te gast. "Meester groeide op in Veenhuizen: een dorp waar honderden gevangenen woonden. Vriendinnetjes die er niet woonden, vroegen haar vaak of ze niet bang was voor deze gedetineerden. Mariët Meester kon die vraag naar eer en geweten met 'nee' beantwoorden. Ze keerde vorig jaar tijdelijk terug naar dit dorp om inspiratie op te doen voor een boek over dit Drentse gevangenisdorp. Gesprekken met andere oud-bewoners leverden talloze anekdotes en andere bijzonder verhalen op."

Voor dit gedicht liet ik me inspireren door een verhaal dat Kees Wennekendonk me vertelde en het feit dat Mariët Meester voor haar boeken vaak lange tijd doorbrengt met de gemeenschappen die zij beschrijft, zoals bijvoorbeeld de Roma. Muzikant, kunstenaar en brillenmaker Wennekendonk had tijdens een van zijn Utrechtse Pindaconcerten (www.keeswennekendonk.nl/pinda/index.html) bioloog en filosoof Thijs van Vuure te gast gehad die hem vertelde over het experiment met de vogels dat ik hierboven beschrijf. Op zijn website kun je het goed in werking zien www.thijsvanvuure.nl/

Overigens werd dit gedicht eerst door de EO geweigerd. Ze vonden het te ontoegankelijk of ze vonden de link met Meester niet duidelijk. Ik schreef een tweede gedicht. Om onverklaarbare redenen zonden ze toch 'Ik geef je het woord' uit.

Meer over Mariët Meester op: www.marietmeester.nl/

P.s. Matthijs Deen interviewde de vogelman voor een radio documentaire. 

 
"De vogelman

Al vanaf zijn vroege jeugd wilde Thijs van Vuure niets liever dan met vogels praten. Urenlang kon hij op het boerenerf van zijn grootvader zitten turen naar de bosuil in de kastanje, of fluiten naar de duiven bij het kippenhok, in de hoop dat ze niet zouden opvliegen, maar terugroepen. Hij droomde ervan zo vertrouwd te worden met de vogels, dat ze zich zouden laten oppakken en aaien. Maar de vogels vlogen op als hij te dichtbij kwam, geen roodborst, merel of winterkoning beschouwde hem als soortgenoot en geen duif liet zich oppakken, hoe hard hij ook probeerde hun zang te imiteren.

Pas toen hij voor de eindscriptie biologie op de universiteit onderzoek deed naar de taal van zebravinken, vond hij een manier om met vogels te praten. En nu, na twintig jaar zoeken en proberen, weet Thijs van Vuure de taal van de vogels zo goed te spreken, dat ze naar hem toekomen en hem als soortgenoot beschouwen."

Bron: http://www.npodoc.nl/documentaires/series/radio-doc/2014/verplicht-vrije-seks--de-vogelman.html

Pokon Ja! - gedicht

 

POKON JA!

bijna in bloei de japanse kers 
voor het raam van je kamer
waar ik de seizoenen zag

en bijna bezweet de geverfde planken
van de ondergrondse danstent
waar wij verdacht vaak water bestelden
vanwege de pillen

je moet met je hoofd omhoog dansen
niet zo naar de punten van je schoenen staren
zei je

en ik keek omhoog 
met een chemische glimlach
op mijn gezicht

ken nu de ijzeren geraamtes tussen de lampen
de zwarte plafonds en de amsterdamse grachten
waar jij me een eerlijke en wrede vraag stelde
over nietzsche’s bejahung des lebens

daar is het altijd om gegaan
over ja en welk leven dan wel
over de japanse kers voor je kamer
bijna in bloei

en stof dat we omhoog stampen
van tussen de planken

Dit is het derde gedicht uit Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden (Cossee, sept. 2015). Ik schreef het voor het huwelijk van een goede vriend die in de jaren negentig mij de ogen opende door zijn vriendschap en de introductie van enkele chemische hulpmiddelen. Ik wil hiermee niet zeggen dat iedereen aan de XTC moet. Het is vanzelfsprekend dat je daarmee voorzichtig moet zijn. Het heeft mij destijds geholpen om het leven weer te zien zitten en het heeft me bewust gemaakt van hoeveel liefde ik kon voelen.

Over Nietzsche en de 'bejahung' kun je meer lezen via onderstaande link:
en.wikipedia.org/wiki/Nietzschean_affirmation

Toen wij het erover hadden, ging het geloof ik ook over Mulisch en of je 'ja' zou zeggen tegen het eeuwige leven. Dat dat misschien wel een plicht was.

We waren jong, maar ik blijf het een mooie vraag vinden.

Ik neem deze gedichten op voor luisteraars en lezers, maar ook voor mezelf. Bij Bang voor de bal (Cossee, 2007) heb ik dat eerder gedaan, al heb ik die opnames toen niet meteen gedeeld. Bij de eerste exemplaren gaf ik wel een cd met de voordrachten erbij mee. Tijdens die opnames kwam ik vaak achter kleine oneffenheden in het gedicht die ik daarna aan heb gepast. Dit is het eerste gedicht van de nieuwe bundel waarbij ik dat nu ook heb gedaan. Waar nu 'pillen' staat, stond eerst 'xtc' (dat trok qua klank te veel aandacht en was misschien ook te expliciet). Verder is er een 'die' voor 'kamer' terugveranderd in 'je'. Dat zijn kleine dingen waar ik alleen maar achterkom door het gedicht op te nemen en terug te luisteren.

 

Fukushima - gedicht

 

FUKUSHIMA

de aarde is een tas om de schouders van de maan
de aarde is een tas met slappe hengsels
uitgerekte hengsels
want de zon is zo zwaar

ik werd verliefd op de eerste regel haar a’s lonkten
haar beelden schreeuwden om een vervolg

de zon hangt in een tas om de maan haar schouders

ik krijg er warme handen van
het zet de televisie aan

de beeldspraak verdwijnt in een tunnel
ik moest denken aan de lekkende kerncentrale
zou het daar iets over zeggen?
moet ik het gedicht daar naartoe buigen?

ermee onder de armen naar een radioactief strand
waar oude mannen op klapstoeltjes 
tevreden in hun emmers kijken
naar vissen die veel groter worden?

of zwemt in datzelfde water een aarde?

was het niet een tas
maar een emmer?

 

Dit is het tweede gedicht in Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden (sept. 2015). Het werd geschreven voor het tijdschrift de Gids in 2011. Toen had het nog de titel 'Grote Vijver'. Hieronder iets meer over de aanleidingen voor het gedicht.

"Op 20 mei 2011 hield schrijver, vertaler, criticus en essayist Tim Parks de derde Gids Lezing, onder de titel 'The Matter with Words'. Parks ging nader in op een kwestie die ook in zijn meest recente boek Teach Us to Sit Still aan de orde komt: het dictaat van de woorden en de manier waarop het onze geest - zeker die van de schrijver - in de greep kan houden, tot ziekmakens toe. Beckett, Coleridge, Leopardi en Shakespeare worstelden met hetzelfde: een gezonde argwaan tegen het verraderlijke, verslavende, onmisbare woord. De Gids-redactie vroeg ruim dertig dichters aan de hand van tien Parks-citaten na te denken over deze materie. Het resultaat was te lezen in De Gids 2011/4, 'The Matter with Words'."

Ik was kort hiervoor voor een vertaalproject in Cardiff geweest. Daar vertelde een beeldend kunstenaar me over een reis die hij in de jaren tachtig had gemaakt naar Japan. Hij was ook in Fukushima geweest, waar later de kernreactor na de Tsunami zo zou gaan lekken. De reactor lekte toen al, zeiden omwonenden hem. Ze smeekten hem om die informatie op te nemen in de documentaire die hij aan het maken was en vertelden hem over de grote vissen en over de manier waarop de Japanse regering de omgeving 'bewoonbaar' maakte; arme mensen uit andere plekken werden gelokt met een toelage als ze in de buurt van de kernreactor gingen wonen.

Het nummer van de Gids: www.de-gids.nl/2011/4

Tim Parks: tim-parks.com/

Satellietdiplomaat - gedicht

 
SATELLIET DIPLOMAAT

welke handen startten de machine
die de planken zaagde voor je bed?

wie bracht de boom plantte hem
en wie kwam hem halen?

naar welk huis keerden ze aan het einde
van hun lange dag terug?

als ze mochten kiezen waar jij op hun planken
van zou mogen dromen
wat zouden ze je toewensen?

niets slechts geen oorlog of honger
geen groot verlies of verdriet
en dat is wat je verdient

wanneer je 's nachts wakker geschud door een vraag
het plafond bekijkt

de maan door een kier in de gordijnen de planken beschijnt
een satelliet op 36.000 km hoogte eerst jouw huis
en dan dat van de timmerman passeert
jij je ogen weer sluit

en er geen verschil meer is
tussen wie je bent aan vergader
of ontbijttafel

in of buiten je bed

Dit is het openingsgedicht van de bundel Binnenwereld Buitenwijk Natuurlijke Omstandigheden (Cossee, 2015). De komende weken zal ik proberen alle gedichten uit het manuscript op te nemen.

Ik schreef dit gedicht voor oud-ambassadeur Edy Korthals Altes (1924) in opdracht van het EO radioprogramma 'Dit is de zondag'. "Korthals Altes kwam in 1986 als ambassadeur in Madrid in gewetensnood. Hij kon niet langer verantwoordelijkheid dragen voor de wapenwedloop tussen de NAVO en de Sovjet-Unie. Na een lange loopbaan in diplomatieke dienst trad hij terug als ambassadeur. Sindsdien zet hij zich in voor verandering in Europa. Volgens Korthals Altes zijn we geobsedeerd geraakt door geld verdienen en losgekomen van wat werkelijk belangrijk is. Daarom is het zaak om terug te keren naar de bronnen van onze cultuur."

Meer over Edy Korthals Altes op Wikipedia:
nl.wikipedia.org/wiki/Edy_Korthals_Altes

Een interview met Edy Korthals Altes voor de IKON:
www.npo.nl/het-vermoeden/07-08-2010/POW_00285245

De uitzending van 'Dit is de dag' is op dit moment niet online terug te beluisteren.