Een speldenprik in het universum
Door Dieuwertje Mertens
Welke handen startten de machine/ die de planken zaagde voor je bed? dicht Tsead Bruinja. Van zo'n gedachte kun je wakker geschud worden. Wie bracht de boom plantte hem/ en wie kwam hem halen? Dat bed heeft een leven geleid waar je geen weet van hebt. Een satelliet op 36.000 kilometer passeert eerst jouw huis en dan dat van de timmerman. Je sluit je ogen, en er geen verschil meer is/ tussen wie je bent (...) in of buiten je bed.
Bruinja schreef het gedicht in opdracht van het EO-radioprogramma Dit is de dag voor oud-ambassadeur Edy Korthals Altes (1924), die in 1986 in gewetensnood kwam omdat hij niet langer verantwoordelijkheid kon dragen voor de wapenwedloop tussen de Navo en de Sovjet-Unie.
De achtergronden van de gedichten staan niet in de bundel, maar zijn via Soundcloud te vinden. Als je niet weet dat het aan de oud-ambassadeur is opgedragen, zul je er ondanks de titel Satelliet diplomaat een doodgebloed huwelijk in teruglezen.
In Binnenwereld buitenwijk natuurlijke omstandigheden probeert Bruinja het universum te omvatten: van interne overpeinzingen en twijfels tot externe nieuwsgebeurtenissen en de ruimte daarbuiten (satellieten, de maan). Hij laat zien hoe nietig de mens in wezen is, een speldenprik in het universum.
Met name in het eerste deel Binnenwereld leidt dat soms tot schrijnende inzichten, zoals in Nest van zou en had van nu: (...) ik had meer moeten denken/ aan van die hete zomerdagen/ dat jij de trap opkwam/ en naar mij lachte.(...) maar ik denk er nu aan/ ik neem het nu mee /ik schiet de eksternesten/ uit de bomen/ om ons huis heen. De 'ik' mag dan wel proberen het gevaar op afstand te houden door de eksters uit de bomen te schieten, maar de lezer voelt dat 'maar ik neem het nu mee' mosterd na de maaltijd is.
In de delen Buitenwijk en Natuurlijke omstandigheden komt de moeilijk te doorgronden en absurde buitenwereld binnen in gedichten over IS, drones, vluchtelingen: vijfhonderd koks zangers vissers timmerlui/ dokters en wetenschappers stappen vol goede moed/ aan boord van een droom om schoonmaker te worden. Een van hen neuriet keurig ingeburgerd: is het lang geleden is het lang geleden/ dat mijn hartje riep// met z'n ding dinge dong (...) en stuurt geld naar zijn nichtje/ dat haar vader in brand zag staan.' Dat soort schrijnende zinnetjes maken de bundel.
*
P.s. deze recensie stond in het Parool op 8-10-2015
Binnenwereld buitenwijk
natuurlijke omstandigheden
natuurlijke omstandigheden
Tsead Bruinja
Uitgeverij Cossee
ISBN 978 90 5936 609 1