Tsead Bruinja

Anderhalve man en een paardenkop - column Leeuwarder Courant, 28-11-2015

Anderhalve man en een paardenkop, meer publiek valt je soms niet ten deel als 'internationaal' dichter. In enkele gevallen heb je daar een flinke reis voor gemaakt. Je vraagt je af wat het nut is van de lange tocht, verlangt naar de zachte kussens van je bank en rent naar de bar zodra het verantwoorde literaire avondje is afgelopen.

Maar er zijn verzachtende omstandigheden. Onder de dichters die je ontmoet in binnen- en buitenland zitten ook potentiële beste vrienden. Voor het leven had ik daaraan willen toevoegen, maar een van die vrienden is afgelopen zondag overleden. Onze vriendschap is eenzijdig geworden.

Alexander Hutchison, geboren in 1943 in een Schots vissersdorp, was een goede vriend en dichter die het meest trieste festival tot een waar feest kon maken. We ontmoetten elkaar in 2008 voor een doe-het-zelf-winkel in St. Andrews, een stadje vlakbij Edinburgh. Ik was daar heen gevlogen met de Friese dichter Elmar Kuiper voor het Stanza Poetry Festival. Elmar had zijn camera bij zich en wilde Sandy, zoals Hutchison door vrienden werd genoemd, filmen terwijl hij een gedicht voordroeg. Sandy zag er de humor wel van in om tussen de kruiwagens en stenen siereenden zijn gedicht 'No, no' voor te dragen.

 

We bleven vrienden op Facebook en kwamen elkaar weer tegen in de zomer van 2012 tijdens een festival in Montenegro, waar het publiek bestond uit die spreekwoordelijke anderhalve man en een paardenkop. Die uitdrukking, die ik voor de zekerheid even opzocht, komt uit Tijl Uilenspiegel. Wanneer Tijl alleen thuis is, steekt een ruiter zijn hoofd door de onderdeur, terwijl het paard ook naar binnen kijkt. De ruiter vraagt: "Is er iemand thuis?" "Jawel," antwoordt Tijl, "anderhalve man en een paardenkop."

Enfin, op dat festival in Montenegro was weinig publiek, dus lazen we voor aan elkaar en zongen we na afloop liedjes in de bar van het hotel. Sandy koos voor liedjes uit de lange folktraditie van Schotland en Engeland. Ik zong 'Rinskje' van Meindert Talma, een lied over een bedrogen man die zijn vrouw 'noait mear sjen wol', waarbij je aan het einde lekker in het Fries kunt vloeken. Daarna zocht ik met mijn aangeschoten vingers via internet teksten op van Marillion. Sandy vond het allemaal prima, zo lang ik maar meedeed.

Tijdens festivals beloven dichters elkaar gouden bergen. Ze gaan ervoor zorgen dat je poëzie wordt gepubliceerd en ze zullen je naam doorgeven aan de belangrijkste festivalorganisatoren over de hele wereld. Als je lang genoeg lult, heb je de Nobelprijs in handen. Maar Sandy kwam gewoon langs in Amsterdam. We aten 's ochtends een stukje spacecake, liepen samen te te gniffelen en te genieten van Rembrandts etsen in het Rijksmuseum. Ik trakteerde op haring en oude jenever. En 's avonds zongen we voor elkaar. Geen enkel gedicht werd voorgelezen.

Sandy en ik in Ierland afgelopen augustus

*

Meer over Hutchison op http://www.alexanderhutchison.com/

Deze column verscheen eerder in de Leeuwarder Courant - www.lc.nl

Adem & Gebeente - gedicht in vertaling van Alexander Hutchison

 

 

Adem & Gebeente

Dit ben ik
nog maar net
uit het nest,
mijn mond

gespoeld: schaduw
en gedaante
zich verroerend op stoffige
grond.

Hart loopt over
en morst.

Woorden proberen
ogen en vleugels uit;
proberen lucht uit.

Het gebeente licht,
mijn adem licht.

© Alexander Hutchison
Werkvertaling door Tsead Bruinja

Bones & Breath

Here's me
barely out
of the nest,
my mouth

rinsed: shadow
and shape
astir on dusty
ground.

Heart brims
and spills.

Words try
eyes and wings;
try air.

The bones light,
my breath light.

© Alexander Hutchison

http://www.saltpublishing.com/products/bones-breath-9781907773617

Everything is vanishing - Alexander Hutchison (1943-2015)

 

Everything

Everything is racing
   everything is vanishing

Everything is hosted
   everything is vanishing

Everything in the world that's seen
   everything is vanishing

All the angels rise and sing
  everything is vanishing

Everything that's clothed or bare
   everything is vanishing

Anything for a second there
   everything is vanishing

Everything is racing
   everything is vanishing

Everything is hosted
   everything is vanishing

Music, lovers, pillowslips
   everything is vanishing

Lightning, thunder, hail and rain
   everything is vanishing

In the mountains, on the streets
   everything is vanishing

Scissors, paper, rocks, hands
   everything is vanishing

Everything is racing
   everything is vanishing

Everything is hosted
   everything is vanishing

The fox at night, the birds aloft
   everything is vanishing

Speedwell, crocus, lotus, rose
   everything is vanishing

With arms spread wide
   everything is vanishing

With soft foot-fall
  everything is vanishing

Everything is racing
   everything is vanishing

Everything is hosted
   everything is vanishing

Hear it now, see me now
   everything is racing
           everything is vanishing

Love each other, love each other
   everything is hosted
            everything is vanishing

© Alexander Hutchison

 

Alles

Alles is aan het jagen
   alles is aan het verdwijnen

Alles is te gast
   alles is aan het verdwijnen

Alles in de wereld dat gezien wordt
   alles is aan het verdwijnen

Alle engelen stijgen op en zingen
   alles is aan het verdwijnen

Alles dat gekleed gaat of naakt
   alles is aan het verdwijnen

Wat dan ook dat voor één tel hier
   alles is aan het verdwijnen

Alles is aan het jagen
  alles is aan het verdwijnen

Alles is te gast
   alles is aan het verdwijnen

Muziek, geliefden, kussenslopen
   alles is aan het verdwijnen

Bliksem, donder, hagel en regen
   alles is aan het verdwijnen

In de bergen, op de straten
   alles is aan het verdwijnen

Steen, papier, schaar, handen
   alles is aan het verdwijnen

Alles is aan het jagen
   alles is aan het verdwijnen

De vos 's nachts, de vogels in vlucht
   alles is aan het verdwijnen

Ereprijs, krokus, lotus, roos
   alles is aan het verdwijnen

Met armen wijd uitgespreid
   alles is aan het verdwijnen

Met zachte tred
   alles is aan het verdwijnen

Alles is aan het jagen
   alles is aan het verdwijnen

Alles is te gast
   alles is aan het verdwijnen

Luister nu, kijk naar mij nu
   alles is aan het jagen
          alles is aan het verdwijnen

Houd van elkaar, houd van elkaar
   alles is te gast
          alles is aan het verdwijnen

 

© Alexander Hutchison
Vertaling: Tsead Bruinja

Web:

http://www.scottishpoetrylibrary.org.uk/poetry/poets/alexander-hutchison

http://www.alexanderhutchison.com/

http://www.saltpublishing.com/products/bones-breath-9781907773617

Dolfijntjes & Tietjes - Column Leeuwarder Courant 20-11-2015

Of ik ook een verleden in de dance had, wilde een van de redacteuren van de Leeuwarder Courant weten. De krant van gisteren zou namelijk geheel in het teken staan van dat genre, vanwege een feest in de oude drukhal van het Dagblad van het Noorden. Men wilde weten of ik misschien nog gabber was geweest.
Hakken en zagen heb ik nooit gedaan, maar in de tweede helft van de jaren negentig heb ik in Groningen wel een stukje dancecultuur opgesnoven. Tijdens het eerste jaar van mijn studie ontmoette ik mensen met 'dolfijntjes' en 'tietjes'. Zo heten de xtc-pillen die bedrukt waren met een lief visje (dat dolfijnen ook aan groepsverkrachting deden, wisten we toen nog niet) of met een stipje, dat de makers deed denken aan de tepels van hun moeder, waar ze tijdens hun gelukzalige momenten massaal naar terugverlangden.

De huidige varianten

In Kollum had mijn arsenaal aan verdovende middelen zich beperkt tot bessen-jus, grote hoeveelheden bier en paracetamol op zondag. Alle drugs waarover werd gesproken, zouden je linea recta naar de goot leiden. Heroïne kende ik alleen van de serie over de Gooische Herenstraat 10.
Maar ik keek met mijn klasgenoten ook naar de film over The Doors en droomde ervan om net zo beneveld (verlicht dacht ik toen) als Jim Morrison een menigte op te hitsen tot grote extase. Dat resulteerde overigens in een vrij sneue imitatie van een scène uit die film. Op een feestje probeerde ik op mijn knieën via mijn mond een gitarist een metalen buisje te overhandigen, zodat hij wild slide zou gaan spelen. De gitarist in kwestie, van het type boekhouder, had geen idee wat hem overkwam. Ik besloot het faken van de bijbehorende orale seks maar op te geven en las nog een gedicht voor.

De dolfijntjes en de tietjes kwamen daarna pas. Een vriend nam me mee naar een ondergrondse danstent aan het begin van de Groninger Herenstraat. Ik nam een half pilletje en een uur later wilde ik ineens overdreven graag knuffelen met een vriendin die daar niet op zat te wachten. Ik zocht mijn geluk vervolgens op de dansvloer, waar ik te dicht tegen een veel oudere vrouw stond op te rijden. Later kwam ik erachter dat dit in de Ringo te Veenklooster misschien bij de plaatselijke gebruiken hoorde; op de dansvloer in Groningen moest je op je eigen eilandje blijven. Naast het leeftijdsverschil tussen mij en mijn danspartner bleek er overigens ook een groot verschil in seksuele voorkeur tussen ons te bestaan. Haar lesbische vriendinnen hebben flink staan lachen.

Ik heb dus wel een verleden in de dance, maar dan meer als onsuccesvolle toerist. Dansen doe ik soms nog met gebruik van wat chemische hulpmiddelen. Mezelf voor lul zetten door films na te doen, probeer ik te beperken.

*

Deze column verscheen eerder in de Leeuwarder Courant: www.lc.nl

 

Rudi Carrell en de Turkeystick - Column LC 13-11-2015

De ellende begon met Rudi Carrell. Hij presenteerde in 1983 de eerste reeks van de 1,2,3-Show op de televisie. Wij keken daar met hele gezin naar, niet alleen vanwege de spelletjes, maar ook vanwege de sketches. Iemand uit ons gezin, waarschijnlijk mijn moeder, raadde ons aan om een lot te kopen bij de Rabobank in Kollum; voor ons twee minuten lopen. Ik had nog nooit zo in spanning gezeten als tijdens de avond van die uitzending. De bouw van het schip Ms De Zonnebloem, een schip voor vakantiereizen voor mensen met een fysieke beperking, waar de opbrengsten van de loterij voor bestemd waren, was een schrale troost, toen van de lange cijferreeks op mijn lot alleen het voorlaatste getal juist bleek te zijn. Carrell kon van mij 1,2,3 de boom in.

Ted de Braak, de opvolger van Carrell, voor een lot.

Als het een les was die mijn moeder ons probeerde te leren dan was die niet helemaal doorgedrongen tot mijn jeugdige brein. Want zo rond mijn vijftiende stond ik mijn zakgeld in een gokkast te gooien bij Snackbar Vogel. Ik had vijfentwintig gulden bij me en leek even met vijftig gulden naar huis te kunnen gaan. Maar na de eerste winst stond ik al gauw op verlies. Bijna het hele geeltje werd opgeslokt door de eenarmige bandiet. Ik had nog net genoeg over voor de turkeystick met pindasaus die door de eigenaar uit het vet werd gehaald nadat hij zijn bouvier had geaaid. Bij Vogel kreeg je gratis hondenhaar bij en door al je snacks.

Sindsdien heb ik geen lot meer gekocht en geen gokkast meer aangeraakt. Toch voelt het alsof ik nooit helemaal uit de greep ben geraakt van de kansspelen. In de literatuur zijn er namelijk genoeg prijsfestijnen waarvoor je een poëziebundel of roman kunt insturen. Daarna is het tandenknarsend wachten op de bekendmaking van de winnaar of de genomineerden. Reikhalzend kijk je uit naar de extra aandacht voor je boek, de pleister op je miskende getergde schrijvershart.

Afgelopen week zat ik als een bezetene iedere dag de website van de VSB Poëzieprijs te checken. Ik had mijn uitgever zo ver gekregen mijn bundel net voor de deadline uit te brengen, zodat ik niet nog een jaar hoefde te wachten. In de jury zat een dichter die zich voorheen positief over mijn werk had uitgelaten. De sterren leken gunstig te staan. Ik had goede hoop.

Er kwam echter geen mailtje met een mededeling onder embargo; geen vrolijk telefoontje. Even nam ik mezelf kwalijk dat ik er weer in was gestonken. Ik vertelde mezelf dat ik niet op die nominatie had mogen hopen. Vervolgens stuurde ik een gedicht in voor de Turing Gedichtenwedstrijd. U kunt dat tot 15 november ook doen. De hoofdprijs is 10.000 euro; de troostprijs een door u zelf te bestellen turkeystick pinda.

Deze column verscheen eerder in de Leeuwarder Courant: www.lc.nl

Kalm en zinvol - Column LC 6-11-2015

Begin deze week werd door het CBS bekend gemaakt dat mannen gelukkiger zijn dan vrouwen. Volgens nu.nl zijn mannen 'vaak gelukkiger dan vrouwen' en volgens de website van de NOS zijn mannen maar 'iets gelukkiger dan vrouwen', terwijl vrouwen 'dingen die ze doen vaker zinvol' vinden. Daarnaast scheen het geluksgevoel bij mannen voort te komen uit het feit dat zij kalmer zijn. Men moet het leven dus rustig en als bijzonder zinvol ervaren, wil men het ultieme geluk bereiken.

Ik vroeg me af hoe je geluk zou kunnen meten en wat je met de resultaten van zo'n onderzoek zou moeten doen. Moeten we juist niet oppassen met het bekendmaken van dit soort cijfers? Straks komen de gelukszoekers in hun oranje reddingsvesten er nog achter.

Ik moest ook denken aan de boekpresentatie van de nieuwe poëziebloemlezing Ik weet niet welke weg je neemt van Arie Boomsma. Boomsma maakte een persoonlijke keuze uit de poëzie over de dood, net als hij eerder had gedaan met de liefde. Het was een klein feestje bij een boekhandel in Amsterdam-West, waar werd voorgelezen en soep werd gegeten. Boomsma's ouders waren er ook, evenals zijn vrouw. Als ik toen had geweten van het geluksonderzoek had ik waarschijnlijk gekeken naar wie er het gelukkigst uitzag.

Ik moest denken aan die presentatie omdat er één gedicht in de bloemlezing stond dat zowel door de moeder, de vader als de zoon werd aangehaald. De moeder noemde dat gedicht als eerste. Ze zei dat ze het graag zou willen voordragen, maar dat ze bang was dat ze het einde niet zou halen zonder in tranen uit te barsten. Haar bloemlezende zoon droeg het vervolgens voor, maar was ook zichtbaar geraakt tijdens het laatste deel van het gedicht. Waarna zijn vader bekende dat hij het gedicht eveneens niet met droge ogen had kunnen voorlezen.

Het ging om het vers 'Ik heb je niet begraven vader' van de Vlaamse dichteres Lut de Block. Dat opent met de regels: "Ik heb je niet begraven vader, / ik sleep je jaren op mijn rug. // Toen je stierf, vluchtte ik weg in het ritueel / van de in leven houdende herinnering.' Die ontkenning van de dood van de vader wordt vervolgens zintuigelijk omschreven: "En toen de kist er was en heerlijk geurde / naar zwart en smart en veel familieleden / wist ik ze leeg of vol met stenen. // Want jij was weg, / je hield ons allen voor de gek."

Misschien is er inderdaad een verschil in hoe mannen en vrouwen het leven en de dood ervaren. Bij de boekpresentatie van Boomsma zag ik echter vooral overeenkomsten. Ik zag mensen die bij elkaar en in de literatuur het geluk hadden gevonden. Het lukte mij zonder moeite om bij dit inzicht kalm te blijven.

*

Deze column verscheen eerder in de Leeuwarder Courant - www.lc.nl

*

Ik heb je niet begraven vader

Ik heb je niet begraven vader,

ik sleep je jaren op mijn rug.

Toen je stierf, vluchtte ik weg in het ritueel
van de in leven houdende herinnering.
Ik dacht: zolang er bloed is
op de keukenvloer
is leven mogelijk.

En toen de kist er was en heerlijk geurde
naar zwart en smart en veel familieleden
wist ik ze leeg of vol met stenen.
Want jij was weg,
je hield ons allen voor de gek.

En later verzon ik allerlei verhalen.
Jij was ontvoerd, beroofd van al je zinnen...
Maar eens zou je verschijnen,
mij eindelijk bevrijden, want

ik heb je niet begraven vader.
Ik sleep je jaren op mijn rug.

 

© Lut de Block