Tsead Bruinja

Snijtafelgedicht

 

Dit was het gedicht dat ik als eerste voordroeg tijdens de opnames voor het item over Dichter aan de Lijn (initiatief van Jaap Robben, Poetry International en het cultuurprogramma Mondo).

De voordracht van 'Grachtengordelgedicht met duur eten' sneuvelde op de snijtafel, maar cameraman Benjamin Kamps (https://benjaminkamps.com/) stuurde hem op mijn verzoek nog wel even door.

GRACHTENGORDELGEDICHT MET DUUR ETEN

na het elkaar niet omhelzen
en het bespreken van het elkaar niet omhelzen
na de vitello tonato de saltimbocca
en het viertal glazen witte wijn
die het gesprek met de 87-jarige vriendin
over het wel of niet doorgaan met publiceren
als je op leeftijd bent en misschien niet meer beschikt over de scherpste pen
over laten vloeien in het vergelijken van verliefdheden
het verschil in temperament

na de extra limoncello die na de limoncello van het huis
nog besteld moest worden aan het einde van het gesprek
dat je in eerste instantie wilde afblazen vanwege je droge keel
kijk je de vriendin aan die betaald heeft voor je eten

je geeft haar een knuffel een dunne kus op de wang
en begint meteen je te verontschuldigen

ze wuift het weg en zegt in een zijstraat van de jordaan
waar fietsen net wat te dicht op elkaar staan

ik denk dat ik weet wat je bedoelt

in de halflege tram naar huis gaat het door je heen
het heeft mij goed te pakken dit wikken
en dit wegen

maar nog niet stevig genoeg

Toekomstmuziek - gedicht voor de KB

Tijdens de gedeeltelijke lockdown vroeg de KB mij om een gedicht waarmee ze hun relaties een hart onder de riem konden steken. Hieronder het gedicht en een voordracht ervan gefilmd in het Olympisch Stadion.

TOEKOMSTMUZIEK

een kantoormedewerker kijkt beteuterd
naar de platgedrukte krentenbol
die hij uit zijn rugzak haalt.
de boter zit overal.

wie vervloekt hij eerst?
de lompe beveiliger die op schiphol uitstapte
of de overvolle trein?

een leerling doezelt na een ruw potje voetbal
op een brancard niet geheel onprettig weg
op een cocktail van diclofenac en paracetamol.

de verpleger achterin de ambulance lacht met de chauffeur
over de puberstank in de gymzaal en vraagt
hem de naam van een goed chinees restaurant
in een café protesteert een stamgast op leeftijd
dat zij de laatste ronde onmogelijk had kunnen horen.

toen die werd omgeroepen stond ze net onder het afdak
te genieten van een sigaret, ohne filter.
ja, ja, over haar longen.

het is een zachte zomeravond ergens later,
hoeveel later zeg ik niet.

we zijn inmiddels profeten onderwijzers
en verplegers geworden. we weten wat we kunnen.
eindelijk weten we dan en daar
wat we voor elkaar betekenen.

 

De dood is geen meester uit Duitsland - gedicht bij 75 jaar bevrijding in de NRC

 

DE DOOD IS GEEN MEESTER UIT DUITSLAND

de amerikanen leerden het van de japanners
en de japanners kopieerden het van ons
wij hadden het op onze beurt van de chinezen
of van de spanjaarden afgekeken

je windt een doek om iemands hoofd
verzadigt hem herhaaldelijk met water
zodat hij of zij wel in moet slikken
en vlot krijg je antwoord op al je vragen

voordat ze een naïeve romantica was
die haar brieven met sieg heil ondertekende
had schoonheid haar eigen gezicht
al ruimschoots verbrand

sindsdien proberen wij een fik te blussen
en proberen zij het vuurtje
aan te laten wakkeren

we gooien een concert ertegenaan
laten helikopters met loodzware olijftakken overvliegen
die met messcherpe rotorbladen de ruime graven
in de wolken
net niet raken

gisteren rolde er geen fust over de rubberen matten
van het ingezakte malieveld

vonden wij tussen uitslagen uitvaarten en grafieken
tijd om ons te verdiepen

rust om elkaar in de ogen te kijken
en na te denken over wat we zo krampachtig
en armetierig instand willen houden

of wat we na 75 jaar eigenlijk
hebben te vieren

Het gedicht op de site van de NRC - https://www.nrc.nl/nieuws/2020/05/04/de-dood-is-geen-meester-uit-duitsland-a3998720

Dit gedicht werd geïnspireerd door het gedicht 'Todesfuga / Fuga van de dood' van Paul Celan in een vertaling door Ton Naaijkens (een scan van het gedicht en de vertalin heb ik onderaan dit gedicht geplaatst), de uitspraak van de Duitse filosoof Theodor W. Adorno die stelde: ‘Nach Auschwitz ein Gedicht zu schreiben, ist barbarisch’ (link naar stuk van Geert Buelens over die uitspraak) en het lezen van het gedicht 'Vrede' van Leo Vroman.

Voor het stuk over 'waterboarding' ging ik vooral ten rade bij wikipedia. Ik kan mij voorstellen dat de Japanners het van de Chinezen hebben. Verder vermeld ik als inspiratiebron graag nog de film 'The Report' over het onderzoek naar de wrede en totaal nutteloze martelmethodes van de CIA.

Wat mij op Wikipedia het meest opviel was dit:

"Door mensenrechtenorganisaties wordt waterboarding als martelen aangemerkt. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog zijn op aandringen van de VS verschillende Japanners ter dood veroordeeld, die deze techniek hadden toegepast op geallieerde krijgsgevangenen."

En dit (waar ik dankbaar uit heb geknipt en mee heb geplakt):

"De VOC paste een vorm van waterboarding toe op Ambon in 1623. Hierbij werd een doek om het hoofd gewonden en deze werd verzadigd met water zodat het slachtoffer niet meer kon ademen en al het water moest inslikken. In een geval werd de behandeling drie of vier keer herhaald totdat het lichaam van het slachtoffer enorm opgezwollen was, zijn wangen uitstonden en zijn ogen uit de kassen dreigden te raken."

P.s. hieronder het gedicht van Paul Celan in een vertaling door Ton Naaijkens:

Het grootste gelijk - Dichter aan de Lijn (VPRO's Mondo)

 

Dichter Jaap Robben startte enkele weken geleden samen met Mondo en Poetry International een nieuw project: Dichter aan de Lijn’. Elke dag belt een groep dichters mensen op om een mooi gedicht voor te dragen. Afgelopen zaterdag was te zien hoe ik als Dichter aan de Lijn sprak met psychiatrisch verpleegkundige Michel Verhaar. Ik las voor hem o.a. het volgende gedicht voor (met vertaling):

wikseltonge

it grutste gelyk fan de wrâld
hat hantlangers

it âldste gelyk ken allinnich
foarbygongers

it grutste gelyk fan de wrâld
slacht gauris mei de fûst op tafel

it âldste gelyk lit alles samar
fan har ôfglydzje

wy ferlizze rivieren
hingje klokken oan muorren
en tuorren

it gelyk fan de tiid is der wis fan
wy binne op ’e weromreis
it ferhaal is rûn

fynsto dat ek?

it lytse gelyk is de breid
it grutste gelok har tonge
dy’t my opsiket en tsjinsprekt
myn swetserij tsjin it ljocht hâldt

my wurkje lit oan in oarlochsliet
oer in man dy’t sûn en wol
wer thúskomt

 

wisseltong

het grootste gelijk van de wereld
heeft handlangers

het oudste gelijk kent alleen
voorbijgangers

het grootste gelijk van de wereld
slaat regelmatig met de vuist op tafel

het oudste gelijk laat alles zomaar
van zich afglijden

wij verleggen rivieren
hangen klokken aan muren

en torens
het gelijk van de tijd weet het zeker

we zijn op de terugreis
het verhaal is rond

vind jij dat ook?

het kleine gelijk is de bruid
het grootste geluk haar tong
die mij opzoekt en tegenspreekt
mijn gezwets tegen het licht houdt

mij laat werken aan een oorlogslied
over een man die gezond en wel
weer thuiskomt

*

Meer op: https://www.vpro.nl/programmas/mondo/artikelen/specials/Dichter-aan-de-lijn.html