Tsead Bruinja

Oude grachtenliefde - nieuw gedicht bij de presentatie van Leesbaar Friesland / Lêsber Fryslân

Afgelopen zondag werd Leesbaar Friesland / Lêsber Fryslân gepresenteerd, een kaart van Friesland met daarop allerlei literaire citaten. Ik schreef voor die gelegenheid onderstaand gedicht. Ik plaats hieronder eerst de Nederlandse vertaling en dan het Friese origineel.

 

EEN GRACHT

 

nieuwjaarsdag

's ochtends vroeg

de stad leeg

de wereld nieuw

op de straatstenen ligt

een dun laagje ijs

 

een stelletje fietst verkikkerd door de straat

waar jij eerder je geliefde diep in de ogen keek

en dacht ik woon hier echt

we zijn elkaar nog lang niet beu

 

het ene gebeurde in een film

het andere is al bijna een jaar klaar

beide zijn jullie een andere kant opgegaan

 

de weg is niet langer van jullie

 

nu moet je op pad

om liefdesverklaringen te herhalen

die je eerder voorzichtig en verlegen

op haar schoot legde

vers uit de printer

zwart op wit

 

en dat is niet erg

want jullie harten hebben een nieuw verblijf gevonden

en jullie zijn blij voor elkaar

dat zie je niet in boeken

ook niet in films

 

sommigen kunnen alleen maar in gedichten wonen

vinden nergens anders beter onderdak

 

ik ben on the road

moet met mijn handeltje nog eens de provincie door

verhalen over een vorig ons

die ik langzaam laat bedaren

 

zet voorbije liefde die gelukkig was

tot ze het niet meer was

 

opnieuw op de kaart

 

*

 

IN GRÊFT

 

nijjiersdei

moarns betiid

de stêd leech

de wrâld nij

op 'e strjitstiennen leit

in tin laachje iis

 

in steltsje fytst fereale troch de strjitte

dêr'tsto earder in faam djip yn `e eagen seachst

en tochtest ik wenje hjirre echt

wy binne inoar noch lang net sêd

 

it iene barde yn in film

it oare is al hast in jier dien

beide binne jim in oare kant útgien

 

de dyk is net langer fan jim

 

no moast op paad

om leafdesferklearringen te werheljen

dy'tst earder skruten en bleu

op har skoat leidest

farsk út `e printer

swart op wyt

 

en dat is net slim

want jim herten ha in nij ûnderkommen fûn

en jim binne bliid foar inoar

dat sjochst net yn boeken

ek net yn films

 

guon kinne allinnich mar yn gedichten wenje

fine nerges oars better plak

 

ik bin on the road

sutelje nochris om de provinsje troch

mei ferhalen oer in foarich ús

dy't ik starich delbêdzje

 

set foarbye leafde dy’t lokkich wie

oant se it net mear wie

 

op `e nij op 'e kaart

 

https://www.omropfryslan.nl/nieuws/837439-leesbaar-friesland-een-literaire-kaart-van-fryslan (eerder filmpje over dit onderwerp)

 

Als een reus met een kinderhoofd - gedicht bij 'Herfsttij der Middeleeuwen' van Johan Huizinga

Het Nieuw Letterkundig Magazijn van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde vroeg om een gedicht bij 'Herfsttij...'.

Ik las met plezier het boek en schreef onderstaand gedicht.

Het werd gepubliceerd in Jaargang XXXVII, oktober 2019.

 

ALS EEN REUS MET EEN KINDERHOOFD

 

in de nabloei van de dendritische boom van de middeleeuwers

in tijden van gruwelijke hardvochtigheid en snikkende vertedering

toen het gerucht gaat dat er niemand meer

in het paradijs zal worden opgenomen

waren vele impulsen delen van rituelen

die leeg geworden en zonder vorm

doorgegeven zijn

 

het is een gebrek aan fantazie

dat ook nu de ellende in de wereld houdt

en in de litteratuur

 

het is de zonde van iemand die aan een staak

aan een ring aan een ketting in een kring van brandende takkenbossen

nog om een onttroonde koning gaat wenen

en buitensporig de hand van zijn beul kust

voor hij gehangen wordt

 

onwijdluftig is onze aftocht

en niet buiten perijkel zijn wij

die schouderophalend onze dendritische boom bewateren

met reruns en herpakte verhalen

 

neem nog wat

blijf nog wat

 

of ga bij elkaar op confessie

dwing elkanders zegeningen af

 

haal aan

herhaal

druis in

spreek tegen

 

zeg eens mwah in de microfoon

die ze boven je hoofd

laten bengelen

 

*

 

Meer over de Maatschappij op https://www.mdnl.nl/

 

Liever naar het Malieveld dan aan de Hanebalk - gedicht bij het boerenprotest

Dit gedicht stond vandaag in de NRC.

Hanebalk hoort eigenlijk als 'hanenbalk' geschreven (met dan aan Ton van 't Hof voor zijn opmerkzaamheid). 

LIEVER NAAR HET MALIEVELD DAN AAN DE HANEBALK

denkt u er wel eens over
om uit het leven te stappen?
vroeg agrarisch coach
monique te kiefte in 2018
aan een aantal boeren

meer dan 10 mensen zeiden ja
zegt ze in een item van nieuwsuur
van november vorig jaar

echt zorgen maakte ze zich pas
wanneer een boer niks zei en zij zag
dat hij zich betrapt voelde

boeren zijn binnenvetters
die vragen niet makkelijk om hulp

verlies je je boerderij dan verlies je
niet alleen je eigen baan

je verliest de baan van je kind
grond waar je een band mee hebt

het is niet het failliet van een man
maar van een familie

je laat verloren gaan wat je ouders
en hun ouders hebben opgebouwd

daar zou ik ook voor met de trekker
naar den haag gaan

toen ik niet durfde te springen
heb ik de dominee gebeld

zegt een brabantse varkensboer
in hetzelfde item

die is meteen gekomen
en heeft mij gezegd

haal dat touw alsjeblieft weg daar

 

https://www.nrc.nl/nieuws/2019/10/19/liever-naar-het-malieveld-dan-aan-de-hanebalk-a3977375

Wat duwde mij erin? - nieuw gedicht bij de Friese Motor Ús Heit

(uitgebreide toelichting en links zijn onder het gedicht te vinden)

"Ambachtslieden uit de hele wereld hebben het afgelopen jaar gewerkt aan een nieuw kunstwerk onder leiding van Éric Van Hove: de Fryske Motor. Dat werk is maandag in het Fries Museum in Leeuwarden onthuld."

Ik schreef er een gedicht bij:

WAT DUWDE MIJ ERIN?

is er iets dat mij drijft en mij aandrijft
iets dat mij niet laat verzuipen
als ik de vaart in spring?

of duik ik door het water
val ik door een oppervlakte
spring ik erop met zwier
en zaligheid?

gaat er iets aan ons beiden verloren
als ik eruit kruip?

kom
zo voelt het anders niet

er wordt iets gewonnen

plofte de ziel in een keer in mij neer
of werd die erin gemasseerd geboetseerd
gefolterd geschaafd en geslepen
tot lijf en kop haar
mochten houden?

waarom valt ze er bij zoveel mensen vliegensvlug weer uit
en hoe verliep die first date bij ons?

we waren beiden jong
we kunnen het niet navertellen

en waarom kan ik niet van het licht leven
moet er dood spul door mij heen
om de zaak bij elkaar

mij aan een stuk door

te houden?

wat is er allemaal gestorven
om mij gaande te krijgen

zodat ik er in kan springen
en niet verzuip?

deze malle mond deze kop
en dit paar handen

waarop lopen ze uit?

WAT TREAU MY DERYN?

is der wat dat my driuwt en my oandriuwt
wat dat my net fersûpe lit
as ik yn ’e feart spring?

of dûk ik troch it wetter
fal ik troch in oerflak
spring ik derop mei swier
en sillichheid?

giet der wat oan ús beiden ferlern
as ik derút krûp?

kom
sa fielt it oars net

der wurdt wat wûn

plofte de siel yn ien kear yn my del
of waard dy deryn massearre boetsearre
tramtearre skaaft en slipe
oant lea en kop har
hâlde mochten?

wêrom falt se der by safolle lju rillegau wer út
en hoe ferrûn dy first date by ús?

wy wienen beide jong
we kinne it net neifertelle

en wêrom kin ik net fan it ljocht leve
moat der dea guod troch my hinne
om de brot by inoar

my oan ien stik wei

te hâlden?

wat is der allegear stoarn
om my geande te krijen

sadat ik der ynspringe kin
en net fersûp?

dizze mâle mûle dizze kop
en dit pear hannen

op wat rinne se út?

Foto door Jan Bensliman – https://www.webwerkt.nl

"Vakmensen uit Fryslân, Marokko, Zweden en Indonesië hebben gewerkt aan de reproductie van de motor uit een Claas Jaguar veldhakselaar. Het motorblok is gemaakt van verschillende materialen en onder andere ook beschilderd met Hindelooper schilderwerk...

De boodschap van bedenker Éric van Hove, die hij met de tentoonstelling wil uitdragen, is het herwaarderen van de ambachten. "In Marokko is een ambachtsman een hele andere baan dan in Nederland. Op de tentoonstelling kun je je daar bewust van worden."

De Fryske Motor wordt toegevoegd aan de tentoonstelling Éric Van Hove: Fenduq. Die is nog tot en met 5 januari 2020 te zien in het Fries Museum te Leeuwarden.

Programmamaker Bart Kingma volgde voor Fryslân DOK het proces en maakte daar een film van die op 8 november is te zien op het Noordelijk Filmfestival in Leeuwarden.

Op Omrop Fryslân komt die film in drie delen op Omrop Fryslân televisie, op 24 en 31 november en 8 december. Een dag eerder zijn ze te zien op NPO2."

Bronnen:

https://www.omropfryslan.nl/nieuws/914973-fryske-motor-brengt-ode-aan-ambachten-over-de-hele-wereld

https://www.friesmuseum.nl/te-zien-en-te-doen/tentoonstellingen/eric-van-hove/

U treft mij op een moment - gedicht bij Rembrandt & Velásquez

Bestudeerde voor de opening van de Rembrandt-Velázqueztentoonstelling in het Rijksmuseum het werk van de twee tijdgenoten (die elkaar nooit ontmoet hebben en waarschijnlijk niet van elkaars werk op de hoogte waren). Ik schreef een gedicht geïnspireerd door hun gebruik van licht. Daarnaast wilde ik iets doen met het levendige karakter van hun werk, de scenes die je het gevoel geven dat je erbij bent (de geportretteerden bijna stoort) en midden in de handeling zit. Beide schilders werkten veel in opdracht. Daarom schreef ik een zelfportret van de dichter die vlak voor de deadline in een wat armoedige omgeving (tikkeltje overdreven romantiek) zwoegt op zijn tekst.

De koningen van Spanje en Nederland waren erbij, mede omdat de expositie een samenwerking is tussen het Prado en het het Rijks. Ga vooral kijken!

https://www.rijksmuseum.nl/en/rembrandt-velazquez

U TREFT MIJ OP EEN MOMENT

ik wilde net gaan zitten aan de ongelakte tafel
in de woonkamer van mijn appartement in amsterdam-west
het is de donderdagmiddag vlak voor de deadline van dit gedicht
de kozijnen in de erker druppelen na van de aanhoudende regen
de waarde van mijn woning keldert omlaag
maar mijn buurman houdt het droog
handdoeken vangen de ellende op

tussen de wolken door valt zonlicht
op de rossige haartjes van mijn bovenarm
thee schommelt in het glas heen en weer
mijn pen krast inmiddels driest in het papier

ver weg bijna aan het eind van zijn leven
speelt andrés segovia op mijn stereo albeniz
ik kan niet horen of hij last heeft van spataderen
of er lange grijze haren uit zijn oren groeien
of dat hij bij het spelen rare bekken trekt
zoals heavy metalgitaristen doen bij een solo
een spotlight gericht op de tong uit hun mond

op een uitgeprint A4'tje naast mijn notitieboek lees ik
dat ik iets specifieks ga zeggen over een tentoonstelling
iets over een onderlaag die onbedekt wordt gelaten soms
maar ik schrijf even niet

ik kijk naar een verwelkte witte roos
die weken geleden na een optreden
in een wijnfles werd gezet door mijn geliefde
alle blaadjes zitten er nog aan

bruine randen hebben ze gekregen
het is een cliché dat weet ik maar het is zo
en met de liefde gaat het goed
dus beticht mij niet
van goedkope symboliek

dan moet er nog een doorkijkje komen naar een bijbels tafereel
in deze tekst waar ik nu toch al zoveel wit mee heb bedekt
misschien iets over koning salomo of het gelaat van mozes
dat glansde toen hij de berg afkwam

maar dan denkt u dat ik mij vereenzelvig
met iemand die god heeft gezien en toch ook weer niet
en dat zet u weer op een afstand

terwijl ik wil dat u voelt dat u er bij bent
bij mijn milde paniek in de lekkende woonkamer
de rossige haartjes op mijn onderarm

ver weg vanuit de juiste hoek belicht

 

 

Blackface, hij past niet bij het Fries - Leeuwarder Courant over Fryslân Dei te Brussel

Fryslân Dei in Brussel: diversiteit van talen en Zwarte Piet (dit was de kop van hetzelfde stuk zoals het gisteren op de internetpagina van de Leeuwarder Courant stond)

Door Saskia van Westhreenen

De Fryslân Dei in Brussel bezong woensdag de diversiteit van talen. Tsead Bruinja, de dichter des vaderlands, wist het sprookje ruw te verstoren.

Eigenlijk was dichter des vaderlands Tsead Bruinja donderdag veel te ziek. Maar hij wilde per se optreden tijdens de jaarlijkse Fryslân Dei. Dus kwam hij naar Brussel, als afsluiter van een ochtend die de diversiteit van talen bezong.

Bruinja trad op. Hij wilde een statement maken. ,,Als we zo voor diversiteit zijn’’, sprak hij tot het hoge gezelschap bestuurders en politici, ,,wáárom moeten we dan nog steeds spreken over Zwarte Piet?’’ Het bleef ijzingwekkend stil op de bijeenkomst, die tot dan van positiviteit aan elkaar hing. Bruinja: ,,Ja. Denkt u daar maar eens over na.’’

Bruinja droeg gedichten voor over Titus Brandsma, de Friese priester die in 1942 stierf in Dachau. ,,We leven niet in dezelfde tijd. Maar soms lijkt het erop.’’

Even daarvoor had commissaris Arno Brok – in het Engels – verteld dat Friezen en vertegenwoordigers van andere minderheidstalen hier in Brussel bijeen waren om de diversiteit van talen te vieren. Brok refereerde aan weerman Gerrit Hiemstra die zegt nog steeds in het Fries te dromen. Hoogleraar Goffe Jensma hield een referaat over de plaats van het Fries in een provincie die steeds diverser wordt.

Meertalig

Professor Joana Duarte vertelde over haar studie naar meertalige scholen. Die sluiten niet aan bij de praktijk; talen (Fries, Nederlands en Engels) worden op school gescheiden gevoerd, per dagdeel, terwijl kinderen al die talen juist dwars door elkaar aanleren. En Duarte kan het weten; haar zoontje van zeven heeft ouders die van huis uit Duits en Portugees spreken. Eenmaal in Nederland kreeg hij er Fries, Duits en Engels bij. Volgens Duarte moeten scholen kinderen stimuleren om ook hun oorspronkelijke memmetaal te blijven spreken, of dat nu Arabisch is, Fries of Pools. ,,Diversiteit is geen bedreiging voor het Fries.’’

'Op sa’n dei moatst ek nei dyssels doare te sjen'

Dichter Bruinja haakte daar op aan met zijn oproep om eindelijk eens af te rekenen met Zwarte Piet. ,,Grutsk as ik bin op it Frysk’’, zei hij na afloop. ,,Mar op sa’n dei heart ek krityk. Op sa’n dei moatst ek nei dyssels doare te sjen.’’ Dat gebeurt bij Friezen te weinig, vindt de dichter. ,,Wy ha de mûle fol oer minderheden en oer minderheidstalen. Mar dat betsjut just datst ek oare minderheden romte jaan moatst.’’

Tradities

Bruinja protesteerde eerder tegen Zwarte Piet toen hij nog Dongeradichter was. ,,Blackface is kwetsend. Klear. Stopje dêr mei! Dat is dochs in hiel lytse muoite.’’ Friezen hebben in deze tijd de neiging om te sterk aan tradities te hangen, vindt de dichter. Terwijl een open samenleving juist helemaal geen bedreiging is voor de positie van de eigen taal of identiteit, zoals professor Duarte even daarvoor al zei.
'Om my hie der ek wol in Antilliaanske sprekker kommen mocht'

De Fryslân Dei was de derde in successie. Commissaris Brok sprak van een mooie traditie. Bruinja had een tip voor volgend jaar. ,,Op sa’n dei wurdt alles hielendal Frysk. Mar om my hie der ek wol in Antilliaanske sprekker kommen mocht.’’

Bron: Leeuwarder Courant, 10-10-2019

“Als ik niet voor mezelf zou schrijven dan heeft het voor mij geen zin.” - Grensgangerspodcast

“Als ik niet voor mezelf zou schrijven dan heeft het voor mij geen zin.” - nieuwe Grensgangers podcast

Daan Janssens en Jens Meijen gaan op bezoek bij Dichter des Vaderlands Tsead Bruinja. Ze komen terecht in een huis met meer cd’s dan behangpapier. Met Tsead spreken ze over engagement, de invloed van muziek op zijn poëzie en het goede gebruik van het cliché. Jens sluit het gesprek af met een ode aan het werk van Tsead.

Grensgangers is een podcast waarin twee duo’s jonge schrijvers uit België en Nederland de grens overgaan om in gesprek te gaan met schrijvers aan de andere kant. Ze spreken ieder met vijf schrijvers over hun favoriete zin, het literaire landschap van de boven- en onderburen en proberen een antwoord te vinden op de vraag of een een literaire kloof is en of – als dat zo is – deze gedicht zou moeten worden.
Lisa Weeda en Onias Landveld interviewen Aya Sabi, Saskia de Coster, Hind Eljadid, Els Moors en Fikry El Azzouzi.

Daan Janssens en Jens Meijen interviewen Dean Bowen, Anneke Brassinga, Simone Atangana Bekono, Tsead Bruinja en Edwin Fagel.

http://grensgangers.eu/

In woestenij is dag zeggen tegen de nacht essentieel - recensie 'Ik ga het donker maken in de bossen van' (Querido) in het Friesch Dagblad

Door Pauliene Kruithof

 

(Kreeg deze recensie net doorgestuurd van de uitgever. Hij stond begin juli in de krant)

De buitenkant is een overkant - gedicht bij de 100e sterfdag van beeldhouwer Pier Pander

 

Afgelopen vrijdag was het 100 jaar geleden dat de Friese beeldhouwer Pier Pander op 55-jarige leeftijd stierf.

 

Hieronder het gedicht dat ik voor die gelegenheid schreef op uitnodiging van het Historisch Centrum Leeuwarden.

 

DE BUITENKANT IS EEN OVERKANT

 

ik werd geboren in een nest van mensen

die zich een houding hebben gevormd

ver voordat ik bestond

 

mijn vingers liepen langs de omtrek

van hun beperkte mogelijkheden

ik waagde een sprong

 

ik viel uit de lijst

 

moed zie je aan mij

iemand die leerde leven

met een wond

 

een zachte hand

die zich een weg bikt

naar de bron

 

met de opbrengst pendel ik

van de binnen naar de buitenkant

om dichterbij te komen

 

drijf ik weg

 

niet om wat ik maak

maar om wat ik benader

wil ik er zijn

 

een schets in een reeks werk

dat iemand anders afmaakt

 

dat ik steeds diezelfde gewone

aardige jongen gebleven ben

 

zie ik niet beslist

als een compliment

 

 

DE BÛTENKANT IS EEN OARE KANT

 

ik waard berne yn in nêst fan minsken

dy't harren in hâlding foarme ha

fier foardat ik bestie

 

myn fingers rûnen by de kontoeren del

fan harren beheinde mooglikheden

ik weage in sprong

 

ik foel út `e list

 

moed sjochst oan my

ien dy't learde te libjen

mei in wûne

 

in sachte hân

dy't him in paad bikket

nei de boarne

 

mei de opbringst pindelje ik

fan 'e binnen nei de de bûtenkant

om tichterby te kommen

 

driuw ik fuort

 

net om wat ik meitsje

mar om wat ik benei kom

wol ik der wêze

 

in skets yn in rige wurk

dat in oar ôfmakket

 

dat ik de hiele tiid deselde gewoane

aardige jonge bleaun bin

 

sjoch ik net beslist

as in komplimint

 

*

 

Reportage en opname van de voordracht:

 

https://www.omropfryslan.nl/nieuws/905413-friese-beeldhouwer-pier-pander-herdacht-op-honderdste-sterfdag

 

 

Museum:

 

https://historischcentrumleeuwarden.nl/pier-pander

Samengaan van engagement en persoonlijke ervaringen - recensie 'Ik ga het donker maken in de bossen van'

Recensie 'Ik ga het donker maken in de bossen van' (Uitgeverij Querido, 2019) op Literair Nederland door Mathijs van den Berg

...Behalve geëngageerd is de bundel ook heel persoonlijk. Algemene observaties worden vaak gekoppeld aan persoonlijke ervaringen, waardoor de gedichten menselijker en inleefbaar worden. Daarbij is alles geschikt als poëziestof. Zo gaat een gedicht over een scheiding plotseling over zijn eigen scheiding, waardoor het een grotere lading krijgt. De toon is opmerkelijk zakelijk, waardoor het gedicht een nog grotere impact heeft: ‘mijn vrouw en ik tekenden gisteren de akten van berusting/waarin staat dat onze echtscheiding is uitgesproken/en dat we afstand doen van alle rechtsmiddelen'...

Lees de hele recensie op: https://www.literairnederland.nl/recensie-tsead-bruinja-ik-ga-het-donker-maken-in-de-bossen-van/